Σε μια γεωργική εκμετάλλευση ο σημαντικότερος συντελεστής παραγωγής είναι το έδαφος,το οποίο αποτελεί ουσιαστικά την πηγή τροφοδότησης θρεπτικών συστατικών των καλλιεργειών.

Η γνώση και κυρίως η αναγνώριση των χαρακτηριστικών και ιδιαιτεροτήτων του κάθε εδάφους αποτελεί το βασικό εργαλείο που θα βοηθήσει στο συνολικό χειρισμό της γεωργικής εκμετάλλευσης ,με τελικό σκοπό τη μεγιστοποίηση της απόδοσης των καλλιεργειών σε συνδυασμό με το όσο δυνατό χαμηλότερο κόστος.
Κάθε έδαφος έχει τη ταυτότητα του η οποία περιλαμβάνει:

√ τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά (μηχανική σύσταση, οργανική ουσία, CaCO3, pH, αλατότητα, κ.λπ.)

√ την περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία (κύρια, δευτερεύοντα, ιχνοστοιχεία, κλπ)

√ τα στοιχεία καταλληλότητας ή μη για την υπό εγκατάσταση καλλιέργεια

√ τα στοιχεία Γονιμότητας – Παραγωγικότητας

Η ταυτότητα αυτή είναι ο ουσιαστικός οδηγός τόσο για τον παραγωγό όσο και για τον σύμβουλο –γεωπόνο, που με βάση αυτήν μελετούν, σχεδιάζουν και προγραμματίζουν όλες τις καλλιεργητικές εργασίες.

Αποτελεί το πλέον χρήσιμο «εργαλείο» στα χέρια τους με κύριο σκοπό να κατευθύνει σε ορθολογισμένους – αποτελεσματικούς χειρισμούς που θα έχουν ως αποτέλεσμα τη μέγιστη δυνατή απόδοση της καλλιέργειας σε συνδυασμό με την υψηλή ποιότητα προϊόντων.

Η σωστή θρέψη των φυτών έχει άμεση σχέση και με την υγεία τους. Ένα καλά διατρεφόμενο φυτό ανταπεξέρχεται σε καταστάσεις στρες (από κλίμα ή ασθένειες και εχθρούς) καλύτερα από ένα εξασθενημένο και κακοδιατρεφόμενο φυτό
Η θρέψη των φυτών γίνεται από το έδαφος με τη βοήθεια του νερού και άλλων καλλιεργητικών φροντίδων (όπως σκάλισμα για την οξυγόνωση των ριζών κ.α.). Τα θρεπτικά στοιχεία υπάρχουν στο έδαφος. Όμως αυτά τα θρεπτικά στοιχεία ακόμη και σε γόνιμα εδάφη εξαντλούνται ,ιδιαίτερα όταν η συγκομιδή είναι μεγάλη. Για την αναπλήρωσή τους χρησιμοποιούνται λιπάσματα που είναι υλικά φυσικά (Βιολογική καλλιέργεια / κοπριά) ή χημικώς παρασκευαζόμενα (συμβατική καλλιέργεια / κοινά χημικά λιπάσματα).

Τα ερωτήματα που προκύπτουν όπως :

• Έχει το έδαφος μου όλα τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζεται η συγκεκριμένη καλλιέργεια;
• Είναι το έδαφος μου γόνιμο για να αναπτυχθεί σωστά και χωρίς προβλήματα η καλλιέργειά που σχεδιάζω να εγκαταστήσω;

Σημασία της ανάλυσης του εδάφους

Η ανάλυση του εδάφους αναμφισβήτητα, είναι το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνεται από τον κάθε παραγωγό πριν την εγκατάσταση μιας καλλιέργειας.
Η σημασία και η σπουδαιότητα της ανάλυσης του εδάφους ολοένα γίνεται πιο ουσιαστική και απαραίτητη λόγω της εντατικοποίησης και αυτοματοποίησης της γεωργίας, αλλά και γιατί οι τύποι και οι μορφές των λιπασμάτων συνεχώς αυξάνουν.
Στόχος μίας εδαφολογικής ανάλυσης είναι ο προσδιορισμός μιας σειράς παραμέτρων όπως της μηχανικής σύστασης του εδάφους, των θρεπτικών συστατικών και άλλων ιδιοτήτων όπως είναι το pH και η αγωγιμότητα. Οι μετρήσεις αυτές δίνουν τη δυνατότητα να προβλεφθεί η δυνατότητα ανάπτυξης μιας καλλιέργειας σε ένα συγκεκριμένο έδαφος, αλλά και να γίνουν οι ιδανικές βελτιώσεις. Πέραν του βασικού στόχου της ανάλυσης του εδάφους , που είναι η ορθολογική χρήση των λιπασμάτων, επιτυγχάνουμε ακόμη τη ελαχιστοποίηση του κόστους παραγωγής, την ποιοτική και ποσοτική μεγιστοποίηση της παραγωγής, τη μικρότερη επιβάρυνση των φυσικών πόρων και τη διατήρηση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης της γεωργίας.
Η ορθολογική λίπανση κατέχει σημαντική θέση ανάμεσα στις αναγκαίες καλλιεργητικές φροντίδες που διασφαλίζουν την ομαλή βλάστηση και ανάπτυξη των φυτών και, κατ’ επέκταση, είναι απαραίτητες για την επίτευξη ικανοποιητικής παραγωγής, τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά.
Η εφαρμογή της ορθολογικής λίπανσης είναι δυνατή όταν ο ενδιαφερόμενος παραγωγός γνωρίζει τα αποθέματα του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία, τις θρεπτικές ανάγκες της φυτείας, καθώς και τον τρόπο ώστε να παρέχει ανά πάσα στιγμή τις αναγκαίες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων στη φυτεία του.
Από την άλλη, η άσκοπη χρήση λιπασμάτων αυξάνει το κόστος παραγωγής και ταυτόχρονα επιβαρύνει/μολύνει το περιβάλλον.
Επιπρόσθετα, υπάρχει ο κίνδυνος να προκληθεί σοβαρή ανισορροπία μεταξύ των διαφόρων θρεπτικών στοιχείων και να δημιουργηθούν συνθήκες ανταγωνισμού με αρνητικές συνέπειες στο φυτό και στο έδαφος.

Η ωφέλεια μιας ανάλυσης εδάφους που θα προκύψει για τους αγρότες θα είναι:
1. Η μείωση των καλλιεργητικών δαπανών. Γνωρίζουμε ότι οι λιπάνσεις συμμετέχουν στο σύνολο των δαπανών σε ποσοστό από 10-15 %, συνεπώς μείωση της δαπάνης λίπανσης σημαίνει χαμηλό κόστος παραγωγής. Βέβαια οι αγρότες για να εκτιμήσουν τις ποσότητες λιπασμάτων και κυρίως των αζωτούχων, που πρέπει να εφαρμόσουν σε μια συγκεκριμένη καλλιέργεια θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους, εκτός από τα δεδομένα ανάλυσης του εδάφους τις κλιματικές συνθήκες, την εποχή λίπανσης του αγρού, το στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειας. Η συνεκτίμηση όλων αυτών των παραμέτρων θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με τους γεωπόνους, προκειμένου να δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες και να βρεθεί η ανάλογη λίπανση για κάθε περίπτωση.
2. Η διατήρηση και η βελτίωση της γονιμότητας των αγρών τους. Εφόσον έχουν τα αποτελέσματα των αναλύσεων εδάφους μπορούν να πετύχουν ορθολογικές λιπάνσεις έτσι ώστε και τις καλλιέργειες να ωφελούν στο μέγιστο και τη γονιμότητα των χωραφιών τους να διατηρούν, αλλά και να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους σε βάρος των φυσικών πόρων και γενικότερα του περιβάλλοντος.
3. Η αύξηση των αποδόσεων και η βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων. Οι διεθνείς εξελίξεις και η Παγκοσμιοποίηση της οικονομίας δημιουργούν ένα όλο και πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Αυξάνονται οι απαιτήσεις και συνεπώς χρειαζόμαστε άφθονα προϊόντα υψηλής ποιότητας και χαμηλού κόστους. Η κατάκτηση αγορών με υψηλή αγοραστική δύναμη πρέπει να είναι μόνιμος και κύριος στόχος μας.
Η γνώση από την ανάλυση εδάφους δεν ωφελεί μόνο τους άμεσα εμπλεκόμενους στην παραγωγική διαδικασία, ωφελεί και προστατεύει το περιβάλλον που ζούμε, καθότι μειώνονται σημαντικά οι κίνδυνοι ρύπανσης του εδάφους και του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα από την έκπλυση των νιτρικών, φωσφορικών, φυτοφαρμάκων κλπ.
Στόχος μας η διατήρηση των εδαφικών πόρων σε άριστες συνθήκες για τις μελλοντικές μας ανάγκες.
Καλύπτοντας τις εξατομικευμένες ανάγκες της κάθε γεωργικής εκμετάλλευσης με γνώμονα τη βελτιστοποίηση της παραγωγής, επιτυγχάνουμε τόσο τη μείωση των δαπανών λίπανσης, αποφεύγοντας την αλόγιστη χρήση λιπασμάτων, όσο και τη μείωση των δαπανών για τις ανάγκες φυτοπροστασίας, ενισχύοντας την ευρωστία των φυτών.

Έλεγχος εδάφους για επιλογή καλλιέργειας
Για την σωστή επιλογή καλλιέργειας θα πρέπει λάβουμε υπόψη μας κατ΄αρχήν τους περιορισμούς που βάζει αυτή στα χαρακτηριστικά του εδάφους. Έτσι κάποιες καλλιέργειες μπορεί να θέλουν συγκεκριμένη περιοχή pH για να ευδοκιμάσουν και άλλες καλά στραγγιζόμενο έδαφος.

Πότε απαιτείται ανάλυση εδάφους :
– Όταν επιλέγουμε καλλιέργεια
– Όταν επιλέγουμε χωράφι
– Όταν έχουμε πρόβλημα με την καλλιέργεια μας
– Όταν υπάρχει πιθανότητα ρύπανσης του εδάφους
– Για την ετήσια παρακολούθηση των λιπασμάτων
– Όταν πρόκειται να γίνουν έργα άρδευσης
-Πριν την εγκατάσταση μόνιμων καλλιεργειών όπως δένδρα, αμπέλι, τριφύλλι κ.λ.π εξετάζοντας και 2ο ή 3ο βάθος (υπέδαφος).
-Πριν την εγκατάσταση ετήσιων καλλιεργειών (περίπου 2 – 2,5 μήνα πριν τη σπορά ή τη φύτευση).

Η ανάλυση του εδάφους περιλαμβάνει τέσσερα στάδια:

• Συλλογή εδαφικών δειγμάτων
• Εργαστηριακή ανάλυση
• Ερμηνεία των αποτελεσμάτων
• Συστάσεις για τη διαχείριση του εδάφους
• Είναι απαραίτητο να αναφερθεί η σημασία της σωστής δειγματοληπτικής τεχνικής, καθώς η ορθότητα των αποτελεσμάτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη τα με το δείγμα/δείγματα που χαρακτηρίζουν το αγρόκτημα.

Η σωστή ανάλυση εδάφους θα μπορούσε να αποτελέσει μία από τις καλύτερες επενδύσεις για έναν παραγωγό

Φυλλοδιαγνωστική: Είναι η ανάλυση φύλλων (φυτικών ιστών) από συγκεκριμένο μέρος του φυτού ανάλογα με το είδος του κάθε φυτού, με απώτερο σκοπό τη διάγνωση της θρεπτικής κατάστασης του φυτού (της καλλιέργειας).
Είναι δηλαδή η «ακτινογραφία» θα λέγαμε του φυτού ως προς τα θρεπτικά στοιχεία και την επάρκειά ή μη των στοιχείων αυτών στο έδαφος (ανάλυση εδάφους).
Στα στάδια της ανάπτυξης της καλλιέργειας, η ανάλυση των φύλλων, μας βοηθά να διαγνώσουμε έγκαιρα την έλλειψη θρεπτικών στοιχείων στα φυτά και να επέμβουμε έγκαιρα και άμεσα με διαφυλλικούς ψεκασμούς αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα. Στις μόνιμες καλλιέργειες, όπως δένδρα, αμπέλι, κ.α. με βάση τη φυλλοδιαγνωστική μπορούμε να δούμε τις ελλείψεις και να προγραμματίσουμε τη λίπανση της επόμενης χρονιάς.
Η διάγνωση της θρεπτικής κατάστασης των φυτών, είναι δυνατή με βάση τη σύγκριση των τιμών που μετράμε στο εργαστήριο με τις τιμές που προέκυψαν από πειράματα ετών και υπάρχουν στη διάθεση των εργαστηρίων για αυτό το σκοπό.
Επιπλέον, με την ανάλυση εδάφους δεν εξηγούνται επαρκώς καταστάσεις ανταγωνισμού θρεπτικών στοιχείων που ενδεχομένως να μπλοκάρουν την τροφοδοσία του φυτού με κάποια στοιχεία.
Αντιθέτως στη φυλλοδιαγνωστική φαίνεται τι ακριβώς προσλαμβάνει το φυτό και άρα τι του λείπει ή τι δεν χρειάζεται άλλο, και όχι τι υπάρχει ή δεν υπάρχει στο έδαφος.

ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΛΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

Η φυλλοδιαγνωστική βασίζεται στον προσδιορισμό των διάφορων θρεπτικών στοιχείων των φύλλων σε συγκεκριμένες φάσεις του βλαστικού κύκλου του φυτου (ανθοφορία και άλλα.) , που θεωρούνται πιο κατάλληλες για το σκοπό αυτό.
Αποσκοπεί στην παροχή μιας συνολικής εικόνας σχετικά με τη θρέψη του φυτού, που μας δίνει τη δυνατότητα εξειδικευμένης επέμβασης για βελτίωση της υγείας του φυτού και κατά συνέπεια αύξησης της παραγωγής. Ζήτηματα θρέψης σχετίζονται είτε με ελλείψεις θρεπτικών, είτε με υπερβολική περιεκτικότητα στοιχείων, σε τοξικές συγκεντρώσεις.
Η Ανάλυση Φύλλων μας πληροφορεί για την περιεκτικότητα των θρεπτικών στο φυτό ανεξαρτήτα από την περιεκτικότητα που εμφανίζει το ίδιο στοιχείο στο έδαφος.
Η φυλλοδιαγνωστική είναι η μέθοδος για να διαγνώσουμε ένα πρόβλημα θρέψης στο στάδιο ανάπτυξης και εξέλιξης της καλλιέργειας (προϋποθέτει παρουσία φύλλων).
Συνίσταται ιδιαίτερα σε εγκατεστημένες μόνιμες καλλιέργειες (Δένδρα , αμπέλι κ.α.) σε συνδυασμό με την ανάλυση εδάφους. Μάλιστα η φυλλοδιαγνωστική προσεγγίζει καλύτερα τα προβλήματα θρέψης επειδή δείχνει όχι αυτό που υπάρχει στο έδαφος αλλά αυτό που παίρνει το φυτό από το έδαφος. Επίσης ενδείκνυται για δυναμικές ετήσιες καλλιέργειες όπως τομάτα κ.α. στη φάση της ανάπτυξής τους.

Η καλή απόδοση μιας καλλιέργειας εξαρτάται από τον αρμονικό συνδυασμό τριών βασικών παραγόντων :

Έδαφος – Φυτό – Νερό Αρδεύσεως

Με δεδομένο το έδαφος του αγρού και την ποιότητα του διαθέσιμου νερού, θα επιλέξετε τις πλέον κατάλληλες καλλιέργειες και καλλιεργητικές πρακτικές.

Για την αξιολόγηση του νερού αρδεύσεως χρησιμοποιούμε την μέθοδο Donneen με την οποία ελέγχουμε την επιβάρυνση που θα προκαλέσει το νερό στο έδαφος όσον αφορά

– την εναλάτωση
– την αλκαλίωση
– τον εμπλουτισμό με Βόριο

Οι ανωτέρω κίνδυνοι αξιολογούνται γιά όλες τις δυνατές κατηγορίες εδάφους, από το αμμώδες με μεγάλη υδατοπερατότητα έως το αργιλώδες με πολύ μικρή υδατοπερατότητα. Ενα έδαφος που στραγγίζει εύκολα, “συγχωρεί” περισσότερο ένα νερό κακής ποιότητος.

Η ανάλυση αρδευτικού νερού περιλαμβάνει τα ακόλουθα :
*pH, *electric conductivity, *Β, *Ca, *Mg, *K, *Na, *Cl-, *ΝΟ3-, *SO4=, CO3=, HCO3-, SAR, hardness, total salts.